پاکستان ته د تیرو څو کلونو نه د ورپ یښ بحران بیل بیل اړخونه د بحث موضوع ګرځیدلي دي.
د دې کال فرورۍ میاشت کې په دغه هیواد کې د ټول ټاکنو په نتیجه کې د جوړ حکومت پر ستونزو غږیدل ځکه اړین دي چې د پاکستان ولسونه او د پاکستان بین المللي دوستان په دې طمع وو چې ټول ټاکنې به څه نه څه سیاسي ثبات منځ ته راولي چې له مخې یې د دغه مملکت اقتصادي بحران ته د پاي ټکي کیښودو اساسي شرط و.
په ۲۰۲۱ میلادي کال د پخواني لومړی وزیر عمران خان حکومت په پارلمان کې د رایو په اکثریت د باور د سلبیدو له امله له منځه لاړ او د پارلمان پاتې موده کې د پاکستان د حکومت چارې د اساسی قانون د موادو سره سم د اپوزیسیون ګوندونو په لاس کې واخستې.
عمران خان دغه بدلون قبول نه کړ او په امریکا او په خپل پخواني مربي یعنې د پاکستان د پوځ په لوی درستیز جنرال قمر باجوه یې د هغه د حکومت په ضد د دسیسو تورونه پورې کړل.
دې سره پاکستان د یوه بې ساري ژور سیاسي انقطاب یا تقابل سره مخامخ شو، په ټولنه کې د سیاسي ګوندونو تر منځ د ښکاره وجود درلودلو سره سره یې په دولتی دستګاه کې هم نفوذ وکړ، تر دې چې دا په عالي قضا او حتا په پوځ هم بې اغیزې نه و.
عمران خان پرله پسې د ټول ټاکنو غوښتنه کوله، خو د پاکستان د پوځ له مشرتابه سره دشدیدو اختلافاتو په وجه عمران خان خپله او د هغه د ګوند تحریک انصاف ډیر غړي د فساد او بغاوت په تور بندیان شول او بلآخره د فرورۍ میاشتې په اتمه ټول ټاکنې وشوې.
له ټولو قیوداتو او دولتي خنډونو سره سره د عمران خان ګوند د پښتونخوا په اسمبلۍ «ولسی جرګه» کې قاطع اکثریت تر لاسه کړ، په پنجاب کې د نواز شریف مسلم لیګ اکثریت تر لاسه کړ، په سند او بلوچستان کې د اصف علي زرداري ګوند یعنی پیپلز پارټي(د خلکو ګوند) چوکۍ زیاتې وې، نو هغلته د پیپلز پارټۍ حکومتونه جوړ شول.
په مرکزی اسمبلۍ کې د عمران خان تر ټولو زیاتې چوکۍ تر لاسه کړې، خو بیا هم شمیره یې دومره نه وه، چې دوی په یوازې ځان حکومت جوړ کړي.
عمران خان له کوم بل ګوند سره د ایتلاف جوړولو ته اماده نه وو، نو د پیپلز ګوند او ځینې نورو وړو ګوندونو په مرسته د نواز شریف کشر ورور شهباز شریف دپاکستان لومړی وزیر او د پیپلز ګوند مشر اصف زرداري جمهور رییس انتخاب شو.
دا خبره ټولو ته جوته ده چې د اوسني حکومت په جوړولو کې د پاکستان د پوځ مشرتابه مهم نقش لوبولی دی او د مالیې او د داخله چارو وزیران د واکمنو ګوندونو پر ځای د جنرالانو له خوا ټاکل شوي دي او له هغوی نه هدایت اخلي.
د حکومت مشروعیت
د پاکستان نوي حکومت ته ورپیښو عمده ستونځو کې وړومبۍ ستونځه د مشروعیت ده، ځکه چې د عمران خان ګوند، د مولانا فضل الرحمان ګوند او د پښتنو او بلوڅو ملتپالو ګوندونه په ټول ټاکنو کې د پوځ په استخباراتي موسسو په لویه کچه د درغلۍ او تقلب تورونه پورې کوي.
په دې تورونو کې وزن شته ځکه چې د اتم فرورۍ په ماښام چې کله د رایو شمیره پیل شوه او دا څرګنده شوه چې د عمران خان د ګوند رایې د نورو ګوندونو نه زیاتې دي، نو د پوځي استخباراتو په مداخله شمیره بنده شوه او بیا دغې شمیرې دیوې اونۍ نه زیات وخت ونیو.
اوس د اپوزیسیون ګوندونه وايي، چې په درغلۍ جوړ ایتلافي حکومت مشروعیت نه لري. په ولس کې هم دغه حکومت ته د جنرالانولاس پوڅی حکومت ویلی شي.
د مسلم لیګ او پیپلز اختلاف
بله غټه ستونځه په ایتلاف کې د ننه موجودې شخړې دي. سره له دې چې پیپلز ګوند په مرکزي اسمبلۍ کې حکومت ته رایې ور کوي، خو د دغه ګوند غړي په مرکزي کابینه کې غړیتوب نه اخلي.
پیپلز ګوند په دې پوهیږي چې دغه کابینه به داسې تصمیمونه نیسي چې د هغو په نتیجه کې به د ژوند د بنیادي اړتیاوو د شیانو قیمتونه لوړیږي او په عوامو به اقتصادي بار او مشکل زیاتیږي، نو پیپلز ګوند نه غواړي چې د دغسې جنجالي تصمیمونو مسولیت په غاړه ولري.
نو په دې شرایطو کې د مسلم لیګ او د پیپلز ګوند دغه ایتلافي حکومت به څومره مضبوط او څومره پیاوړی وي؟
اقتصاد
خو یوه بله ډیره غټه ستونځه اقتصادي ده. د پاکستان اقتصاد د دیوالیه توب د کمر په غاړه ولاړ دی. انفلاسیون د ۲۳
فیصدي نه ښکته نه راځي. مزدور کاره خلک خپلو اولادونو ته د دوه وخته ډوډۍ برابرولو جوګه نه دي. د بریښنا او ګاز بیې د عامو خلکو د اقتصادي توان نه لوړې دي.
پاکستان باندې خارجي پور دومره زیات شوی دی چې د خزانې وزیر یې د پور د پرې کولو کلنیو قسطونو د برابرولو په چل نه پوهیږي.
پاکستان ته لوی پور ورکونکی چین ، سعودي عرب او متحده عرب امارات دي، خو دغه پور ورکوونکي دا شرط لري چې پاکستان دې وړومبی د بین المللي مالیاتي صندوق نه نوی کومک او اقتصادي راهنمايي واخلي، نو له هغه نه پس به دوی پاکستان ته د نورو پورونو ور کولو په وړاندیز فکر وکړي.
دا په داسې حال کې ده چې پاکستان حتا خپلو دولتي مامورینو ته معاش هم د خارجي پورونو نه ورکوي، دا یې په خارجي پورونو د اتکا حال دې .
ډېرېدونکی تاوتریخوالی
د پورته ذکر شویو ستونځو تر څنګ یوه بله ډیره غټه او د خطر نه ډکه ستونځه پاکستان کې د مخ په زیاتیدونکې ترهګرۍ او د خشونت مسله ده.
تر ډیره حده د دغې ستونځې ریښې د پاکستاني جنرالانو په هغه سیاست کې دي، چې دوی له تیرو ۴۴ کلونو راهیسې د افغانستان په باره کې غوره کړی او پلی کړی دی.
پاکستان د خپل تاسیس نه سملاسي پس د غربي نړۍ په پوځي لوظنامو کې غړیتوب درلودلی دی او په دې ډول په افغانستان کې د جنګونو لپاره د خیز په تخته بدل شوی و.
د ۱۹۸۰ کلونو نه چې د جهاد په نوم کوم جنګ په افغانستان کې پیل شوی و. د هغه لپاره له افغان مهاجرینو استخدام شویو جنګیالو د مازغو د پریمینځلو او د پوځي تربیت پراخ مرکزونه پاکستان کې جوړ شوي چې تر اوسه وجود لري او جنګیالي تولیدوي.
افغان مجاهدین یې وړومبی تولید و، وروسته یې طالبان جوړ کړل. پاکستان کې پوځ د لشکر طیبه، جیش محمد او په نورو نومونو خپلې جنګي ډلې هم جوړې کړې، البته چې دا کار د پاکستان حکومتونو او په خصوصي توګه د پاکستان جنرالانو په مفته نه کولو، له دې سره یو غټ جنګي اقتصاد هم منځ ته راغلی و چې ډیر پاکستاني جنرالان پکې ډالري میلیاردران شوي دي.
له طالبانو سره جنجال
سره له دې چې طالبان پاکستان کې روزل شوي او ساتل شوي وو او په افغانستان د هغوی په بریالیتوب په وړومبي سر کې پاکستاني واکمنانو خوښي هم ښکاره کړی وه، خو اوس ورسره د ټي ټي پي په سر ستونځې لري.
پښتونخوا اوس د یوه نوي جنګ میدان دی، په بلوچستان کې بیلتونپال بلوڅان د پاکستان له پوځ سره په جګړه دي، نو د دومره جنګ او خشونت سره پاکستان کې څنګه ثبات او اقتصادي پرمختګ کیدای شي؟
په دې خبره خو هر څوک پوهیږي، خو مشکل دا دی چې د پورته ذکر شویو مسایلو او ستونځو د حل لپاره چې کوم بدلونونه پکار دي، د هغو په را وستلو کې تر ټولو لوی خنډ دا دی چې سیاسي زعامت دومره واک او اختیار نه لري چې دغه بدلونونه او ریفورمونه راولي
ځکه چې د سیاسي او دولتي قدرت انحصار د پاکستاني جنرالانو په لاس کې دی او هغوی د بدلون خلاف دي.
یادونه: پورته مقاله د لیکوال خپل نظر څرګندوي، افغانستان انټرنشنل - پښتو د یوې بې پرې رسنۍ په توګه د چا د نظر ملاتړ نه کوي.