جو بایدن، رئیس‌جمهور امریکا که دستور خروج این کشور از افغانستان را صادر کرد و یکی از بزرگ‌ترین عملیات‌های تخلیه در تاریخ امریکا را عملی کرد، به زودی کاخ سفید را به رئیس‌جمهور جدید واگذار خواهد کرد.
نظرسنجی‌ها نشان می‌دهند که رقابت میان کامالا هریس و دونالد ترامپ تنگاتنگ است. افغانستان در طول مبارزات انتخاباتی ریاست‌جمهوری امریکا، موضوعی مهم و جنجالی بوده است. جمهوری‌خواهان خروج بحرانی امریکا از افغانستان را «لکه ننگینی» در تاریخ امریکا دانسته و آن را به «بی‌کفایتی جو بایدن» نسبت می‌دهند. در مقابل، دموکرات‌ها بحران افغانستان را میراث دوران ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ توصیف می‌کنند که با توافق‌نامه دوحه میان طالبان و دولت قبلی ترامپ آغاز شد.
چه ترامپ پیروز شود یا هریس، ورود رئیس‌جمهور جدید به کاخ سفید تبعاتی برای افغانستان خواهد داشت.
اگر دونالد ترامپ دوباره به مقام ریاست‌جمهوری برسد، با کسانی در افغانستان روبه‌رو خواهد بود که با مایک پمپئو، وزیر خارجه و زلمی خلیلزاد نماینده ویژه‌اش برای صلح افغانستان، به‌طور مستقیم مذاکره و توافق‌نامه دوحه با آن‌ها را امضا کردند. ترامپ در جریان مبارزات انتخاباتی خود بارها از شیوه خروج امریکا از افغانستان انتقاد کرده، اما توضیحی درباره سیاست خود در مواجهه با طالبان در صورت پیروزی ارائه نکرده است.
برای درک بهتر سیاست‌های احتمالی ترامپ، نگاهی به گذشته و دیدگاه‌های او درباره افغانستان ضروری است. او یکی از برجسته‌ترین مخالفان جنگ امریکا در افغانستان بود. اگرچه اصول ثابتی نداشت، اما مخالفتی شدید و حتی تمسخرآمیز با این جنگ ابراز می‌کرد. از سال ۲۰۱۱، چهار سال قبل از ورود رسمی‌اش به کارزار ریاست‌جمهوری، حملات توییتری را علیه حضور امریکا در افغانستان آغاز کرد.
در مارچ ۲۰۱۲، او توییت کرد: «افغانستان یک فاجعه کامل است. ما نمی‌دانیم چه می‌کنیم. آن‌ها، به علاوه همه چیزهای دیگر، ما را به شدت غارت می‌کنند.»
در سال ۲۰۱۳، توییت‌های ترامپ درباره افغانستان بیشتر شد. در جنوری همان سال نوشت: «بیایید از افغانستان خارج شویم. نیروهای ما توسط افغان‌هایی‌که آموزش داده‌ایم کشته می‌شوند و ما در آنجا میلیاردها دالر هدر می‌دهیم. چه کار مزخرفی! بیایید امریکا را بازسازی کنیم.» او در ماه مارچ نوشت: «باید فوری افغانستان را ترک کنیم. دیگر هیچ زندگی‌ای هدر نرود. اگر مجبور شویم دوباره برگردیم، باید سریع و با قدرت برگردیم.»
ترامپ با شعارهای مخالف جنگ امریکا در افغانستان و تمرکز بر مسائل داخلی، در سال ۲۰۱۶ به ریاست جمهوری امریکا رسید.
'افغان‌ها ارزش جنگیدن ندارند'
بخشی خستگی ترامپ از حضور امریکا در افغانستان ناشی از نارضایتی رأی‌دهندگان امریکایی، به‌ویژه سفیدپوستان طبقه کارگر و با تحصیلات پایین بود. او تلاش کرد انتظارات آن‌ها را برآورده کند و از افغانستان خارج شود. اما خروج از افغانستان ساده نبود. جنرال‌های ارشد امریکا مخالف ترک کامل افغانستان بودند. جنرال مک‌مستر، یکی از مشاوران امنیت ملی ترامپ، به شدت با خروج کامل از افغانستان مخالف بود و به‌قدری در موضع خود پافشاری می‌کرد که یکی از مشاوران ترامپ به‌طور استعاری گفته بود «افغانستان جنگ جنرال مک‌مستر است.»
دونالد ترامپ، در دور قبلی ریاست جمهوری خود، با چهره‌های مختلفی گفت‌وگو کرد تا طرحی برای خروج از افغانستان بیابد. او علاوه بر مشاوره با جنرال‌ها، با تعدادی از سربازان عادی امریکا که در افغانستان مأموریت داشتند نیز صحبت کرد. به روایت باب وودوارد، خبرنگار امریکایی، در تاریخ ۱۸ جنوری ۲۰۱۷، ترامپ در کاخ سفید با سه سرباز و یک عضو نیروی هوایی امریکا که در افغانستان خدمت کرده بودند، طعام صرف کرد. مایک پنس، معاون رئیس‌جمهور، مک‌مستر، مشاور امنیت ملی کاخ سفید و استیو بنن، مشاور ارشد دونالد ترامپ نیز در آنجا حضور داشتند. رئیس‌جمهور گفت: «می‌خواهم بفهمم چرا ما ۱۷ سال است که آنجا [افغانستان] هستیم، وضعیت چگونه است و چه اقداماتی باید انجام دهیم. ایده‌های زیادی از افراد مختلف داریم، اما می‌خواهم از کسانی که در میدان هستند بشنوم.»
پس از این گفت‌وگو، ترامپ با استیو بنن صحبت کرد و گفت: «باید بفهمیم چطور می‌توانیم از آنجا [افغانستان] بیرون بیاییم. افغانستان کاملاً فاسد است. مردم آنجا ارزش جنگیدن ندارند. ناتو هیچ کاری نمی‌کند. آن‌ها مانع هستند. اجازه ندهید به شما بگویند چقدر عالی هستند. همه‌اش چرند است.»
طرح حمایت از 'شورش علیه شورش'
کسانی که از نزدیک با دونالد ترامپ همکاری کرده‌اند، می‌گویند او به شکستن قالب‌های متعارف و ایجاد هرج‌ومرج تمایل دارد و از طرح‌هایی که این قالب‌ها را در هم می‌شکند، حمایت می‌کند. در یکی از نشست‌های مهم کاخ سفید، با حضور چهره‌های کلیدی کابینه ترامپ و لیندسی گراهام، سناتور جمهوری‌خواه، او طرح غیرمعمولی را مطرح می‌کند: نابود کردن طالبان با کمک یک گروه شورشی دیگر.
باب وودوارد، نویسنده دو کتاب درباره ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ، می‌گوید در یکی از نشست‌های کلیدی کاخ سفید، با حضور چهره‌های کلیدی کابینه و لیندسی گراهام، سناتور جمهوری‌خواه، ترامپ طرح غیرمعمولی را درباره افغانستان و جنگ علیه طالبان مطرح کرد: نابود کردن طالبان با کمک یک گروه شورشی دیگر. در این نشست، لیندسی گراهام سناتور جمهوری‌خواه به ترامپ گفت که اشرف غنی، رئیس‌جمهور پیشین افغانستان، اجازه می‌دهد هر تعداد نیروی ضد تروریسم که امریکا بخواهد، در افغانستان داشته باشد و همچنین می‌تواند پایگاه‌های سازمان اطلاعات مرکزی امریکا (سیا) را هر جای افغانستان که بخواهد، ایجاد کند. اما ترامپ با این دیدگاه مخالف بود و گفت: «ما نمی‌خواهیم آنجا برویم و دموکراسی جفرسونی بفروشیم». او اما به یک طرح غیرمعمولی اشاره کرد که قبلاً مطرح شده بود: «راه پیروزی ما این است که یک گروه شورشی علیه طالبان شورشی راه بیندازیم.»
وودوارد می‌نویسد که طرح «شورش علیه شورش» قبل از این نشست در یکی از نشست‌های ترامپ با همکارانش مطرح شده بود اما معلوم نیست طرح این مسئله توسط کدام یکی از همکارانش و در چه سطحی بوده است. باب وودوارد می‌نویسد که ترامپ ایده یک عملیات شورشی علیه طالبان را بسیار دوست داشت؛ طرحی که نهادهای رسمی مطمئن بودند هیچ‌کس نمی‌تواند در آن پیروز شود. رئیس‌جمهور گفت: «این‌ها [فرماندهان مجاهدین] در دهه ۱۹۸۰ با اسب علیه روس‌ها جنگیدند. [کارشان] عالی بود.»
عملیات «شورش علیه شورش» (Renegade operation) به عملیاتی اشاره دارد که به‌طور مخفیانه یا غیرمتعارف انجام می‌شود و خلاف رویه‌های استاندارد است. این اصطلاح معمولاً به نوعی شورش یا انحراف از رویه‌های معمول اشاره دارد. اشاره ترامپ به اسب‌سواران جنگجو، به فرماندهان مجاهدین، از جمله عبدالرشید دوستم است که با اسب در برابر طالبان جنگیدند.
عبدالرشید دوستم، فرمانده قدرتمند اوزبیک‌تبار، در شکست طالبان در دور اول نقش کلیدی داشت. پس از حمله یازدهم سپتامبر و آغاز لشکرکشی امریکا به افغانستان، دوستم یکی از اولین چهره‌های کلیدی ضد طالبان در شمال افغانستان بود که با نیروهای ویژه امریکا همکاری کرد. در روزهای ابتدایی حملات امریکا علیه طالبان در سال ۲۰۰۱، دو تیم ویژه ارتش امریکا با هلی‌کوپتر وارد افغانستان شدند. بر اساس گفته فرماندهان نیروهای ویژه که این ماموریت را برنامه‌ریزی کرده بودند، یکی از این تیم‌ها به دوستم، فرمانده جنگ‌دیده اتحاد شمال در نزدیکی مزار شریف، پیوست و دیگری به محمد‌قسیم فهیم ملحق شد. امریکایی‌ها در آن زمان از مهارت‌های نظامی دوستم در شکست طالبان ستایش کردند.
پس از گذشت سه سال حکومت طالبان، سیاست امریکا در قبال افغانستان تغییر نکرده است. ترامپ بیشتر به انتقاد از نحوه خروج امریکا از افغانستان پرداخته و موضع مشخصی درباره سیاست آینده این کشور اعلام نکرده است. اما سیاستمداران هم‌حزبی او، مانند قانونگذاران جمهوری‌خواه در کانگرس، نسبت به سیاست‌های طالبان در این سه سال انتقادهای سرسختی داشته‌اند.
اگر ترامپ به کاخ سفید برگردد، طرح پیشنهادی او برای افغانستان چه خواهد بود؟ حمایت از شورش علیه طالبان یا صحبت با عبدل (عبدالغنی برادر) و دعوت از او به کمپ دیوید؟